Stilte. Ik ben geneigd – en ik ben vast niet de enige – om stilte te associëren met rust. De tv spuwt drukke kleuren en klanken, de baby huilt, de grotere kinderen rennen gillend rond, een van hen stoot een vaas om, de telefoon gaat, en in een vlaag van wanhoop en frustratie verhef je je stem: “Nu even stil!” Als al het geluid maar even weg is, zo denk je, dan komt er vanzelf rust in de tent, rust in je hoofd… Maar de verbinding tussen stilte en rust is niet zo vanzelfsprekend als die op het eerste gezicht lijkt.
Deelnemers van 'The Big Silence' met hun begeleider, abt Christopher Jamison. Foto: RKK.
Dat werd me ook maar weer eens duidelijk bij het zien van de eerste aflevering van The Big Silence, een prachtige BBC-serie die het RKK momenteel uitzendt. Ik heb zelf ook al regelmatig in een klooster mogen verblijven, heb die grote stilte daar ook aan den lijve ondervonden, en heb de werking ervan ook bij andere mensen kunnen zien. En ik bemerkte bij mezelf en bij anderen soortgelijke reacties als bij de deelnemers van dit programma. Vertwijfeling. Verveling zoals je die nog nooit ervaren hebt. Weerzin, angst, kale eenzaamheid. Of in één woord: onrust. Uiterlijke rust brengt onherroepelijk innerlijke onrust met zich mee. Een goede onrust, een woelen van het hart dat de ziel inderdaad bij God brengt – ongeacht jouw persoonlijke bereidheid om Hem bij die naam te noemen… En dan niet in één of andere spectaculaire openbaring of mystieke ervaring, geen hallelujah-praise-the-lord-bekering; nee, meer een langzame berusting bij het gewone, een rijpen van eenvoudige inzichten, van ware inzichten. Er is werkelijk niets romantisch aan stilte, niets zoet-pastoraals of sentimenteels. Stilte is een kale muur, een tl-balk, motregen.
En het mooie aan The Big Silence is dat het die rauwe, onrustige kant van de stilte laat zien. Ik moet bekennen dat ik sceptisch was toen ik voor het eerst hoorde over dit programma. Mijn spontane reactie was: moeten ze van het kloosterleven nu ook al zo nodig een reality show maken? Ongetwijfeld met een hoog emo-gehalte, slim gecaste sukkelaars en veel valse kloosterromantiek. Maar dat alles viel me dus honderd procent mee. De deelnemers zijn tamelijk alledaagse mensen met alledaagse vragen en problemen. Hun problemen worden serieus genomen zonder ze uit goedkoop effectbejag uit te melken. Exemplarisch wat dat betreft vond ik de houding van de benedictijner abt Christopher Jamison tijdens het eerste gesprek met de deelnemers. Eén van hen sprak in vrij puntige bewoording zijn afwijzing van het fenomeen religie uit, een ander barstte in tranen uit toen ze over het overlijden van een dierbare sprak. Het geijkte voer voor emo-tv, maar de abt bleef stoïcijns. Hij knikte sereen en begripvol, mompelde iets in de trant van “Bedankt dat je dat wilde delen”, en ging weer over tot de orde van de dag. De persoonlijke sores van de deelnemers kwamen nog wel aan bod, en zullen in de volgende afleveringen ongetwijfeld nader uitgewerkt worden. Maar vooralsnog bleef al te krampachtig gepsychologiseer en eindeloze navelstaarderij achterwege, en dat beviel me zeer goed.
The Big Silence is werkelijk waardige reality-tv, menselijk, met een diepzinnige boodschap, maar waarin de stilte niet mooier wordt voorgesteld dan ze is, en die vertrekt en uitkomt bij het alledaagse leven van mensen. Hulde voor onze RKK dat het deze fascinerende serie uitzendt. Wie het programma via Uitzending gemist wil bekijken moet er vlot bij zijn, want ik las dat het er maar een beperkte tijd beschikbaar is – zelfs op stilte rusten blijkbaar copyrights.